Het seizoenseffect anders bekeken.

 De invloed van het seizoen op onze weerstand

Inmiddels zitten we in de gevreesde vierde golf van de Corona-pandemie en is het aantal besmettingen, volgens het RIVM, nog nooit zo hoog geweest. 

Inmiddels is 84,9% van de 18 plussers en 83% van de 12 plussers gevaccineerd. 

Volgens de overheid worden deze besmettingen veroorzaakt doordat niemand zich meer aan de basisregels houdt. Ik weet niet precies op welk onderzoek dit gebaseerd is maar mijn indruk is dat in algemene zin dat wel meevalt. Ja, iedereen is het zat en misschien houden we niet allemaal altijd meer anderhalve meter afstand, maar meestal zijn dat maar korte momenten. Ik weet het niet, maar mijn gevoel voor logica zegt dat er meer aan de hand moet zijn.

Accent op vaccinatie

We hebben het Hugo de Jonge ontelbare malen horen zeggen: vaccinatie is de enig weg uit de crisis. Nu blijkt dat in deze vierde golf bijna de helft van de mensen in het ziekenhuis volledig gevaccineerd is kun je je afvragen of de vaccins inderdaad voldoende goed werken voor iedereen om te voorkomen dat de zorg wordt overvraagd. En als we de conclusie trekken dat dat niet het geval is wordt het dan geen tijd om te onderzoeken of we nog iets meer kunnen doen.

Coronamaatregelen

Uiteraard probeert de overheid ook meer te doen. Alleen bediend de overheid zich van een beperkt menu aan maatregelen dat vanuit een éénzijdig expertiseveld wordt aangereikt. Onder het mom van wetenschap worden allerlei aanvullende mogelijkheden uitgesloten omdat die "wetenschappelijk niet onderbouwd" zouden zijn. Je kunt je afvragen of dat, in deze fase van de crisis, echt belangrijk is. Wordt het niet eens tijd om werkelijk alle zeilen bij te zetten? Al is het maar onder het mom van baat het niet dan schaad het ook niet. Vanuit de osteopathie ben ik de visie toegedaan dat elke patiënt uniek is en een unieke behoefte heeft op weg naar gezondheid en als één bepaald middel misschien niet werkt bij alle patiënten, maar een deel uit het ziekenhuis houdt, is dat toch waardevol?

Maar goed, dat is een politieke beslissing en niet aan mij.

Visie

Het hebben van een visie is cruciaal. Een visie geeft richting en laat je standvastig afkoersen op je doel. Ook in de gezondheidszorg heeft elke professional een gedeelde en een persoonlijke visie. Vanuit die visie doen al deze zorg-professionals dagelijks hun stinkende best om de patiënten de beste zorg (uit oogpunt van die visie) te leveren.

Een visie heeft echter één groot nadeel. Een (persoonlijke)visie wordt makkelijk verward met de absolute waarheid en de grenzen van de visie beschouwd als de grenzen van de realiteit. Een sterk ontwikkelde visie maakt de persoon in kwestie rigide in zijn of haar standpunten, bemoeilijkt outside the box denken, en creëert een weerstand tegen de visie van een ander. Een sterk ontwikkelde visie maakt iemand minder zelf kritisch en bemoeilijk de waarneming van fenomenen die niet in de visie passen. Misschien dat op dit moment de corona-crisis vanuit een strikt medische visie bezien de oplossing van de crisis bemoeilijkt.

De medische visie

Medici zijn opgeleid om te redeneren vanuit het begrip pathologische afwijking. Een pathologische afwijking is een waarneembare verandering aan een structuur of een orgaan. Vandaar dat de beeldvormende diagnostica zo'n belangrijke rol vervuld in de diagnostiek. Uiteraard wordt er ook laboratoriumonderzoek verricht aan bloed, urine of ontlasting en dergelijke, maar uiteindelijk leidt de zoektocht naar iets dat kapot is en gerepareerd moet worden. Ziekte is als het ware iets dat van buitenaf komt en de patiënt overkomt.

Vanuit deze visie worden de meest wonderbaarlijke zaken verricht. Het niveau van het medisch kunnen is ongelofelijk en ik kan er met mijn verstand nauwelijks bij er harten worden getransplanteerd en laatst iemand zelfs een donorhand heeft mogen ontvangen. Een donorhand! En de patiënt kan die hand nog gebruiken ook! Tegelijkertijd zijn ze bezig met implanteerbare kunstnieren en weet ik wat. 

Zelfs op het vlak van de farmacie, ik geef het als osteopaat uit Haarlem niet graag toe, is er veel veranderd en verbeterd sinds de tijd van de geboorte van mijn vak.

Maar als je ziekte beschouwd als iets dat van buitenaf komt, zoals in het geval van virussen, sluit je je ogen voor de optie dat een deel van het probleem in òns zit. Een visie is een bril en alle brildragers weten dat een bril je gezichtsscherpte verbeterd maar je gezichtsveld versmald. En specialiseren is als oogkleppen opzetten. 

Een typisch voorbeeld is de medische visie op het seizoenseffect. 

Het seizoenseffect is een geaccepteerd fenomeen dat zich, in ieder geval voor een deel, laat zien in de coronacijfers. Kort en goed, zomers wordt het virus, door de weersomstandigheden, onderdrukt. UV licht heeft bijvoorbeeld een degeneratief effect op de mantel van het virus, waardoor het niet kan overleven.

Overleven? Het geldt niet voor alle virussen, maar het Corona-virus valt volgens de officiële definitie niet onder de levende organismen. Het is dus al dood. Dit terzijde, UV licht is slecht voor het virus en dus goed voor ons. Toch is er iets mis met het idee dat het seizoen invloed heeft op het virus. Let wel, wat we waarnemen is dat besmettingen en ziektegevallen in de zomer nauwelijks voorkomen en dat we vervolgens in de herfst en winter weer in een golf met bijpassende lockdown zitten. Hóe dat komt is gebaseerd op aannames.

Het seizoenseffect vanuit osteopatische bril

De grondlegger van de osteopathie Andrew Taylor Still heeft het in zijn boeken over "the diseases of the season". Hij merkt al op dat bepaalde ziekten alleen voorkomen in bepaalde seizoenen. Alleen verklaard hij dat fenomeen niet als een de invloed van het weer op de ziekteverwekkers, maar de invloed die het seizoen heeft op ons, op onze weefsels. Zijn visie op infectieziekten is dat een ziekte pas kan postvatten in het lichaam als het weefsel, waar die ziekteverwekker bij voorkeur op "land", verzwakt is en de gelegenheid biedt om te landen. 

Het seizoenseffect op ons

Als we beide visies combineren en normaals kijken naar de dramatische vermindering van corona-besmettingen en dito ziektegevallen in de zomer, kan je de verhoogde productie van vitamine D (door blootstelling van de huid aan zonlicht) optellen bij het effect dat UV licht heeft op de mantel van het virus. 

In het najaar gaan we weer naar binnen bij de kachel en verspreiden zo het virus weer onder elkaar, in het idee. 

Maar in het najaar is er ook nog iets anders aan de hand. 

Het wordt kouder en koude lucht is droger.

De hoeveelheid water dat lucht kan bevatten is namelijk afhankelijk van de temperatuur van die lucht. Dit heet de relatieve luchtvochtigheid. 

Als de lucht buiten al droog is, en deze lucht wordt binnenshuis flink verwarmd, daalt de relatieve luchtvochtigheid nog eens verder. Maurice de Hond hamert al sinds het begin van de pandemie op het op peil houden van de relatieve luchtvochtigheid. Ik twijfel aan zijn verklaring dat in droge lucht de virusdeeltjes langer blijven hangen en hij benoemt het negatieve effect op de werking van het immuunsysteem, maar één van de redenen dat het virus weliger tiert in de herfst, ten gevolge van de lage relatieve luchtvochtigheid, is door dat droge lucht onze slijmvliezen uitdroogt.

Weerstand versus immuunsysteem

De weerstand en het immuunsysteem lijken synoniemen maar dat zijn het niet. Niet alleen is het immuunsysteem onder te verdelen in een specifiek (het deel dat wordt geactiveerd door bijvoorbeeld een vaccin) en een a-specifiek immuunsysteem maar het begrip weerstand is veel breder. Onder het begrip weerstand vallen alle barrières die het lichaam opwerpt tegen ziekteverwekkers. Voor luchtwegaandoeningen vormt het slijm, geproduceerd door het slijmvlies, een belangrijke eerste barrière. Niet alleen vormt het een fysieke barrière maar het slijmvlies bevat immuunstoffen zoals IgE en speelt een belangrijke rol in het afweren van ziekte verwekkers, nog voor interferon wordt geactiveerd.

Een "uitgedroogd" slijmvlies is dus eigenlijk als de voordeur openzetten voor het virus. Het optimaal houden van het slijmvlies is dus een makkelijke manier om de bescherming optimaal te houden.

De relatieve luchtvochtigheid goed houden

Er zijn verschillende manieren op de relatieve luchtvochtigheid in huis op peil te houden. Veel luchtzuiverende, groene, planten bijvoorbeeld. Ook kan je een luchtbevochtiger kopen en van die ouderwetse bakje met water aan de radiator hangen. 

Ventileren zorgt wel voor frisse lucht maar verhoogt de relatieve luchtvochtigheid niet. De buitenlucht is namelijk koud en daardoor droog. Als je de lucht in huis vervangt door verse lucht van buiten en deze vervolgens verwarmt maak je die lucht weer droger. Ventileren kan wel eventuele virusdeeltjes afvoeren, maar draagt dus bij aan het uitdrogen van onze slijmvliezen.

Je kan lang en hard discussiëren over de huidige aanpak van de corona-crisis en het ik niet mijn bedoeling om hier af te geven op het huidige beleid. De beslissingen die worden genomen zijn politiek en ik hou mij netjes aan alle regels. Maar ik denk dat we daar bovenop best even een andere invalshoek kunnen proberen. Misschien scheelt het ziekenhuisbedden, zieken en doden. Dat is het proberen waard toch?

Axel Staps, Osteopaat

Movere Osteopathie, Haarlem